Cùng là bệnh viêm da thường gặp ở trẻ nhỏ nên chàm sữa và viêm da cơ địa rất dễ bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, nếu tinh ý, các mẹ bỉm vẫn có thể dễ dàng phân biệt được hai bệnh lý về da này. Dưới đây là những kinh nghiệm sống còn giúp các mẹ hiểu rõ hơn về chàm sữa và viêm da cơ địa.

Những điểm giống nhau bất ngờ giữa chàm sữa và viêm da cơ địa

Là hai bệnh lý về da khác nhau khác nhau nhưng bệnh chàm sữa và viêm da cơ địa vẫn có những điểm giống nhau nhất định. Đó là lý do rất nhiều người nghĩ rằng chàm sữa là viêm da cơ địa và ngược lại. Cụ thể:

- Đặc điểm chung: Cả chàm sữa và viêm da cơ địa đều là bệnh mạn tính tiến triển từng đợt, thường gặp ở trẻ nhỏ với đặc điểm là ngứa và có tổn thương dạng chàm.

Chàm sữa là một bệnh lý rất phổ biến ở trẻ

- Nguyên nhân và cơ chế bệnh: Chàm sữa và viêm da cơ địa đều có nguyên nhân và cơ chế gây bệnh khá giống nhau đó là cả hai bệnh đều chịu tác động của yếu tố di truyền và yếu tố môi trường.

Nếu chàm sữa thường gặp ở trẻ có tiền sử bản thân hay gia đình mắc các bệnh có yếu tố dị ứng như hen, viêm mũi xoang dị ứng, sẩn ngứa, dị ứng thuốc, mày đay thì yếu tố di truyền cũng là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh viêm da cơ địa.

Năm 1992, Dold. S- nhà nghiên cứu Mỹ và các cộng sự đã phát hiện viêm da cơ địa là một dạng bệnh có liên quan đến một số gen nằm trên các đoạn NST 11q13, 5q31-33, 16p11.2- 11.1. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra: có khoảng 60% người lớn bị viêm da cơ địa có con bị bệnh này, nếu cả bố và mẹ cùng bị bệnh thì con đẻ ra có đến 80% cũng bị bệnh.

Viêm da cơ địa cũng là bệnh trẻ 0khá thường gặp

Bên cạnh đó, yếu tố môi trường cũng đóng vai trò động lực để gây ra bệnh chàm sữa và viêm da cơ địa ở trẻ. Cụ thể ô nhiễm môi trường, bụi bẩn, các dị nguyên có trong bụi nhà, lông thú bông, lông súc vật, quần áo và đồ dùng gia đình... đều là những tác nhân làm gia tăng hoặc trầm trọng hơn các bệnh lý này.

Đặc biệt, do ảnh hưởng của môi trường sống trong thời kỳ thơ ấu nên viêm da cơ địa có liên quan nhiều giữa anh chị em ruột hơn là giữa bố mẹ và con cái.

Xem thêm: Phân biệt chàm sữa với nẻ đơn giản

Sự khác biệt giữa chàm sữa và viêm da cơ địa

Để biết chính xác trẻ đang bị chàm sữa hay viêm da cơ địa, mẹ cần nằm lòng rõ những triệu chứng của từng nhóm bệnh. Đây cũng là tiêu chí cho thấy sự khác biệt rõ rệt nhất của hai chứng bệnh này.

Chàm sữa

Viêm da cơ địa

- Thuộc thể bệnh viêm da dị ứng. Là 1 dạng tổn thương do viêm da cơ địa xuất hiện ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 2 tuổi.

- Biểu hiện: Thường khởi phát ở trẻ từ 2-3 tuần tuổi, ban đầu ở má, trán (hình móng ngựa), quanh miệng, đầu, sau có thể bị ở cổ, mặt duỗi, thân mình, bẹn.

- Tổn thương khởi phát cấp tính với các mảng hồng ban, khô, ngứa, sau đó xuất hiện nhiều mụn nước nông, nhỏ, to dần hoặc tập hợp lại thành bóng nước. Các mụn dễ vỡ do bé chà gãi hoặc tự vỡ, chảy dịch xuất tiết và đóng vảy tiết, da khô bong tróc vảy.

Nếu diễn tiến tốt, các triệu chứng biến mất, da sẽ trở về bình thường sau vài tuần.

- Nếu diễn tiến xấu các sang thương tiếp tục xuất hiện tại chỗ hoặc lan ra nhiều nơi khác. Tổn thương có thể bị bội nhiễm (vi khuẩn, virus, nấm) khi đó dịch tiết có mủ, bé bị sốt và hạch vùng lân cận sưng đau.

- Trẻ có thể dị ứng với một số thức ăn như sữa, hải sản, thịt bò, thịt gà… Khi không ăn các thức ăn gây dị ứng thì bệnh giảm rõ rệt.

- Bệnh hay tái phát, mạn tính và rất nhạy cảm với các yếu tố như nhiễm trùng, mọc răng, tiêm chủng, thay đổi khí hậu hay môi trường sống.

- Hầu hết bệnh sẽ tự khỏi khi trẻ được 18-24 tháng.

- Một trong ba bệnh liên quan của viêm da cơ địa là viêm mũi dị ứng, hen và bệnh chàm. Bệnh thường bị theo đợt, mạn tính, ngứa rất nhiều, viêm da chàm hóa với các đám hồng ban có vảy, mụn nước, vảy tiết và nứt nẻ. Tổn thương hay gặp nhất là ở vùng nếp gấp, nhất là vùng trước khuỷu tay và khoeo chân; đỏ da toàn thân trong trường hợp nặng.

- Viêm da cơ địa là bệnh mạn tính tiến triển từng đợt, thường bắt đầu ở trẻ nhỏ với đặc điểm là ngứa và có tổn thương dạng chàm. Bệnh thường xuất hiện ở những cá thể có tiền sử bản thân hay gia đình mắc các bệnh có yếu tố dị ứng như: hen, viêm mũi xoang dị ứng, sẩn ngứa, dị ứng thuốc, mày đay.

- Bệnh hay gặp ở tuổi ấu thơ từ 2 tháng đến 2 tuổi (được gọi là chàm sữa), ở trẻ em, thanh thiếu niên và cả ở người lớn. Dưới 7 tuổi chiếm 80- 90%, khoảng 10 % bệnh kéo dài đến tuổi trưởng thành.

- Các biểu hiện lâm sàng theo lứa tuổi:

* Viêm da cơ địa ở trẻ từ 2 tuần tuổi đến 2 tuổi/ hay còn gọi là viêm da cơ địa nhũ nhi: (chàm sữa)

* Viêm da cơ địa ở trẻ nhỏ: Từ 2 đến 12 tuổi:

- Từ viêm da cơ địa nhũ nhi chuyển sang.

- Thương tổn là các sẩn đỏ, vết trợt, da dày, mụn nước khu trú hay lan toả cấp tính kèm theo nhiễm khuẩn thứ phát.

- Vị trí hay gặp nhất là ở khoeo, nếp gấp khuỷu tay, mi mắt, hai bên cổ, cẳng tay, ở cổ có sạm da mạng lưới, ít khi ở mặt duỗi các chi. Có thể xuất hiện tình trạng liken hoá tức là vùng chàm này khô, dày lên do sự chà xát liên tục của vận động ở trẻ.

- Xuất hiện triệu chứng cấp tính khi trẻ tiếp xúc với lông súc vật, gia cầm, mặc đồ len, dạ… Biểu hiện: với các đám sẩn đỏ, dày sừng, bong vảy, rối loạn sắc tố da. Gãi nhiều có thể để lại các hậu quả trên da như dày da, tróc da, sưng nề, nứt kẽ, chảy nước vàng và đóng vảy tiết.

- Phát triển thành mạn tính với các đám sẩn đỏ, dày sừng, bong vảy, rối loạn sắc tố da. Gãi nhiều có thể để lại các hậu quả trên da như dày da, tróc da, sưng nề, nứt kẽ, chảy nước vàng và đóng vảy tiết.

- Nếu tổn thương trên 50% diện tích da, trẻ thường suy dinh dưỡng.

- 50% sẽ khỏi khi trẻ được 10 tuổi.

- Khoảng 70% trẻ bị viêm da cơ địa sẽ khỏi khi lớn lên. Còn lại 30% kéo dài dai dẳng.

- Khoảng 30-50% người bệnh viêm da cơ địa sẽ xuất hiện thêm các bệnh dị ứng khác như viêm mũi dị ứng, hen phế quản.

* Viêm da cơ địa ở thanh thiếu niên và người lớn:

- Biểu hiện là mụn nước, sẩn đỏ dẹt, có vùng da mỏng trên mảng da dày, lichen hoá, ngứa.

- Vị trí hay gặp: Nếp gấp khuỷu, khoeo, cổ, rốn, vùng da quanh mắt đối với thanh thiếu niên. Khi bệnh lan toả thì vùng nặng nhất là các nếp gấp.

- Viêm da lòng bàn tay, chân: Gặp ở 20-80% người bệnh, là dấu hiệu đầu tiên của viêm da cơ địa ở người lớn.

- Viêm da quanh mi mắt, chàm ở vú.

- Tiến triển mạn tính, ảnh hưởng nhiều bởi các dị nguyên, môi trường, tâm sinh lý người bệnh.

* Các biểu hiện lâm sàng khác:

- Khô da (Xerosis): Tỉ lệ này thường gặp ở 50% đối tượng bị viêm da cơ địa, gặp ở mọi lứa tuổi. Da khô, nhám, có thể giới hạn ở mặt duỗi các chi, có thể lan rộng toàn thể. Triệu chứng này nặng lên vào mùa đông khi độ ẩm thấp.

+ Do giảm ceramide, giảm filaggrin, hàng rào bảo vệ da không còn nguyên vẹn, tăng mất nước qua da.

+ Da khô làm cho bệnh nhân dễ bị kích thích, ngứa và làm nặng thêm hơn tình trạng viêm da cơ địa.

- Vảy cá thông thường (Ichthyosis vulgaris): Vảy cá là 1 bệnh của sự rối loạn quá trình sừng hóa do nhiều nguyên nhân khác nhau. Tỉ lệ khoảng 5-10%.

+ Nhóm gen nặng trên chromosome 1q21 gọi là phức hợp biệt hóa thượng bì (EDC) có vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của bệnh vảy cá thông thường, viêm da cơ địa hoặc vẩy nến.

- Vảy phấn trắng (Pityriasis alba): Giảm sắc tố, hình tròn, oval, bờ rõ, vảy kín đáo, ở vùng phơi bày ánh sáng.

- Da vẽ nổi màu trắng (White dermographism). Do rối loạn vận mạch gây nên lưu lượng máu giảm tới da.

+ Test: dùng vật cùn vẽ lên da lành của người bệnh có xuất hiện 1 hằn nổi màu trắng, người bệnh sẽ ngứa và sau đó da trở lại bình thường.

- Thâm xung quanh vùng mắt (Orbital darkening): dấu hiệu này sẽ mờ theo tuổi.

- Dày chỉ lòng bàn tay: thường đi kèm với biểu hiện khô da. Dấu hiệu này có từ lúc sinh ra, tăng theo độ tuổi và theo độ nặng của bệnh.

- Dày sừng nang lông (Keratosis pilaris): Thường có những sẩn li ti ở lỗ chẩn lông. Thường gặp dưới 20 tuổi. Vị trí: cánh tay, đùi, mông, lưng 37% bệnh nhân có cơ địa dị ứng/ 16% bệnh nhân kèm theo da khô. Dấu hiệu này cải thiện theo độ tuổi.

- Nếp gấp dưới mắt của Dennie Morgan (Dennie Morgan infraobital folds) là dấu hiệu phản ánh tình trạng viêm, phù ở mi mắt dưới do dị ứng.

- Nếp gấp cổ trước (Anterior neck folds): Nếp gấp nằm ngang, màu thâm ở phía trước cổ, ko đặc hiệu nhưng thường gặp ở viêm da cơ địa.

- Giác mạc hình chóp (Keratoconus): Không có giá trị nhiều trong chẩn đoán viêm da cơ địa. Liên quan đến cơ chế đột biến gen tổng hợp Filaggrin.

- Viêm môi (Cheilitis): Môi khô, tróc vẩy. Vị trí viền môi, đôi khi lan ra xung quanh. Thường do bội nhiễm nấm candida. Thường nặng và rất dễ tái phát.

Quá trình hình thành của viêm da cơ địa

Điều trị và chăm sóc chàm sữa và viêm da cơ địa như thế nào?

Đều là những bệnh viêm da mạn tính nên trong điều chàm sữa và viêm da cơ địa cần phải phối hợp chặt chẽ giữa nhiều yếu tố, có như vậy mới mang lại hiệu quả mong muốn.

*** *Nguyên tắc điều trị chung với chàm sữa và viêm da cơ địa:***

- Điều trị tại chỗ: Sử dụng thuốc có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn, giảm ngứa cho trẻ.

- Khi da khô sẽ được chỉ định thêm dưỡng ẩm da. Sữa làm dịu da hoặc kem dưỡng ẩm: sử dụng đối với chàm sữa và viêm da cơ địa thể nhẹ, da chỉ bị khô và/hoặc ửng đỏ. Bôi tại chỗ hoặc tắm toàn thân, từ 1 đến 2 lần một ngày.

Chàm sữa và viêm da cơ địa thường gây khô da

Tham khảo: Viêm da cơ địa kiêng ăn gì?

- Tổn thương tiết dịch: Sử dụng thuốc bôi dạng nước như Eosin 2%, xanh methylen hoặc rửa bằng dung dịch thuốc tím pha loãng màu hồng cánh sen, kết hợp với hồ nước.

- Thuốc chống viêm chứa corticoid: Liều dùng corticoid tùy thuộc mức độ, mật độ tổn thương giúp bảo vệ và hàn gắn hàng rào da bảo vệ cơ thể.

- Corticoid tại chỗ dạng mỡ như: diflucortolon, diprosalic, betamethasone, dermovat… bôi 1-2 lần/ngày.

- Kháng sinh chỉ được kê khi có bội nhiễm vi khuẩn: Kháng sinh toàn thân nếu bội nhiễm nặng: thường dùng nhóm macrolid vì ít gây phản ứng dị ứng hoặc cho kháng sinh thuộc nhóm cephalosphorin thế hệ 1 là tốt nhất, cho một đợt từ 10-14 ngày. Mục đích: Kháng sinh chống nhiễm khuẩn đặc biệt là tụ cầu vàng, liên cầu.

- Tránh yếu tố khởi phát: Dị nguyên tiêu hóa do ăn uống (các thực phẩm dễ dây dị ứng như lạc, hải sản, thực phẩm lên men, thịt bò…), dị nguyên tiếp xúc: các tác nhân gây kích ứng da, dị nguyên hô hấp…

- Tắm hàng ngày bằng nước ấm với xà phòng có ít chất kiềm. Sau khi tắm dùng các thuốc làm ẩm da.

- Tránh cào, gãi chà xát, tránh xà phòng, sữa tắm có hóa chất kích ứng, tránh các bài thuốc dân gian không có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

* Nguyên tắc điều trị riêng đối với chàm sữa và viêm da cơ địa

Ngoài nguyên tắc điều trị chung kể trên, để trị dứt điểm chàm sữa và viêm da cơ địa cần phải áp dụng nguyên tắc điều trị và chăm sóc riêng cho hai bệnh lý. Cụ thể:

Chàm sữa

Viêm da cơ địa

- Trẻ nhỏ dùng loại hoạt tính yếu như: hydrocortison 1-2,5%. Không dùng trên mặt vì gây teo da, sạm da. Không dùng khi có bội nhiễm trên da, chú ý liều cao ảnh hưởng tuyến thượng thận và sự phát triển của trẻ.

- Trẻ lớn và người lớn dùng loại có hoạt tính trung bình: desonid, clobetason butyrat.

- Lưu ý: với tổn thương vùng da mỏng, nhạy cảm như mặt dùng mỡ corticoid nhẹ hơn, ít ngày, còn vùng da dày, lichen hoá thì dùng loại mạnh hơn để giảm ngứa, giảm viêm.

- Thường được kê thêm thuốc giảm ngứa: dùng khi bị ngứa nhiều ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt. Thuốc có tác dụng chống ngứa, chống dị ứng: kháng histamin tổng hợp. Chlopheniramin (4mg) 2 viên/ ngày hoặc Histalong 10mg 1 viên / ngày. Vitamin C (0,10g) 10 viên /ngày.

- Trong giai đoạn cấp tính cần nghỉ ngơi, hạn chế chất kích thích (cà phê, ruợu...).